TechFlow: Sunny IoTeX: Raullen Chai
"Chúng tôi muốn làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn: DePIN và công nghệ phân tán có thể là một điểm khởi đầu rất tốt." – Raullen Chai, CEO của IoTeX
Nói về hạ tầng phần cứng phi tập trung, bạn có thể nghĩ đến Starlink của Elon Musk, nhằm cung cấp truy cập internet qua nhiều vệ tinh nhỏ hoạt động ở Quỹ đạo Trái Đất Thấp (LEO), thay vì dựa vào các Nhà cung cấp Dịch vụ Internet (ISP) lớn, tập trung và cơ sở hạ tầng của họ. Nếu một vệ tinh gặp sự cố, các vệ tinh khác có thể thay thế chức năng của nó. Điều này khác với các mạng tập trung hơn, nơi một điểm trục chính bị lỗi có thể gây gián đoạn dịch vụ cho nhiều người dùng. Starlink đạt được sự phân quyền vật lý của hạ tầng truyền thông, không phải quyền sở hữu và kiểm soát mạng, vốn thuộc sở hữu và vận hành bởi một thực thể duy nhất, SpaceX.
Vậy, có thể tồn tại một tình huống mà cả 1. phân quyền vật lý của hạ tầng phần cứng, như các cơ sở truyền thông, và 2. quyền sở hữu và kiểm soát mạng, đều được thực hiện không? Trong trạng thái lý tưởng, cả lỗi điểm đơn và vấn đề tin tưởng đều được giải quyết, và người dùng đồng thời là chủ sở hữu có thể chia sẻ thành công kinh tế của mạng lưới chung. Raullen, cựu trưởng bộ phận nghiên cứu crypto của Uber và trưởng nhóm kỹ thuật tại trụ sở Google, tin rằng sự kết hợp giữa blockchain và phân quyền vật lý là cách để đạt được lý tưởng này, và là công nghệ có thể thực sự dẫn đến cuộc sống tốt đẹp hơn. "Nếu mạng DePIN thành công, nó sẽ có tác động sâu rộng đến toàn bộ xã hội loài người."
Raullen và các đồng sáng lập đã tận tâm với tầm nhìn này từ năm 2017, làm việc không mệt mỏi để xây dựng IoTeX. Trong tương lai, khi robot có thể thay thế lao động lặp đi lặp lại của con người, Thu nhập Cơ bản Toàn cầu (UBI) trở thành chi phí cơ bản của cuộc sống con người, và mọi người có thể duy trì và xây dựng hạ tầng phi tập trung để hỗ trợ truyền thông, năng lượng và vận hành dữ liệu trên bề mặt trái đất, tạo ra công việc và giá trị có ý nghĩa hơn cho bản thân và người khác, đó sẽ là khoảnh khắc DePIN kết nối tinh tế với cuộc sống con người.
Trong cuộc trò chuyện, Raullen chia sẻ kinh nghiệm IoTeX qua nhiều năm thử nghiệm và sai sót trong việc tìm kiếm chiến lược phát triển, và nỗ lực của ông trong việc định hướng ngành cùng các công ty hàng đầu khác. Khi IoTeX xây dựng một lớp trung gian giữa thế giới phi tập trung và thế giới thực, sự phát triển của IoTeX thực sự đã định hình toàn ngành, bao gồm cả việc tạo ra các thuật ngữ như DePIN từ thành tựu của mình.
Khám Phá Hành Trình DePIN Cùng IoTeX
TechFlow: Ông có thể mô tả hành trình của IoTeX, bao gồm quá khứ, hiện tại và hướng phát triển tương lai không?
Raullen: IoTeX thực ra là một dự án cũ. Cuối năm 2017, ba đồng sáng lập gồm tôi, Jing và Qevan từ Facebook cùng thành lập IoTeX. Mục tiêu chính là xây dựng một blockchain IoT về mặt kỹ thuật, nhưng quan trọng hơn là làm thế nào để kết nối tiền mã hóa với thế giới thực tốt hơn. Chúng tôi nhận ra rằng nếu tiền mã hóa thực sự trở thành công nghệ phổ biến, nó cần thiết lập giao diện với thế giới thực. Vì vậy, chúng tôi cam kết xây dựng giao diện này để đạt được kết nối liền mạch giữa tiền mã hóa và thế giới thực.
Đầu năm 2018, IoTeX đã huy động thành công 30 triệu đô la từ các quỹ đầu tư mạo hiểm hàng đầu lúc bấy giờ. Sau đó, chúng tôi thành lập đội ngũ, viết white paper và tầm nhìn riêng, và bắt đầu xây dựng blockchain Layer1 của mình.
Lúc đó, có nhiều yếu tố không chắc chắn trong sự kết hợp giữa IoTeX và blockchain, nên chúng tôi quyết định bắt đầu với blockchain cơ bản nhất. Chúng tôi chọn Layer1 vì lĩnh vực này tương đối trưởng thành và được xem là nền tảng xây dựng toàn bộ blockchain.
Trong ba năm tiếp theo, từ 2017 đến 2019, chúng tôi tập trung phát triển Layer 1, một chuỗi công cộng POS dựa trên EVM. Sau khi chuỗi này được phát triển, nhiều dự án DeFi và NFT đã phát triển trên đó, khoảng hai trăm dự án.
Năm 2020, chúng tôi bắt đầu nghiêm túc xem xét cách kết hợp blockchain và Internet of Things (IoT). Vì IOTA đã đề xuất khái niệm này trước đó, nhưng gặp vấn đề trong thanh toán vi mô. Do đó, chúng tôi quyết định xem lại cách IoT và blockchain kết hợp. Trong quá trình này, chúng tôi thực hiện hai thí nghiệm theo chiều dọc để tìm giải pháp tốt hơn.
Thí nghiệm đầu tiên liên quan đến sự kết hợp giữa IoT và blockchain về mặt quyền riêng tư. Chúng tôi nhận ra dữ liệu do thiết bị tạo ra có thể thuộc sở hữu người dùng thông qua danh tính phi tập trung (DID) trên blockchain và có thể kiếm tiền trong tương lai. Vì vậy, chúng tôi thực hiện thí nghiệm đầu tiên và ra mắt sản phẩm camera nhà thông minh gọi là Ucam. Camera này kết hợp hoàn toàn với blockchain của chúng tôi, cho phép người dùng sở hữu toàn bộ dữ liệu do camera ghi lại.
Tuy nhiên, khi đưa sản phẩm ra thị trường, phản hồi khá lạnh nhạt.
Chúng tôi nhận thấy, đặc biệt với người dùng phổ thông, họ quan tâm nhiều hơn đến chi phí của camera. Với họ, sự khác biệt giữa việc chi 40 đô la và 50 đô la cho một camera là rất lớn. Vì vậy, sau đó chúng tôi thấy rằng với những người dùng này, bảo vệ quyền riêng tư không có sức hấp dẫn lớn. Ví dụ, nếu camera giá 40 đô la, thêm bảo vệ quyền riêng tư cần trả 50 đô la, họ có thể không cảm thấy bảo vệ quyền riêng tư thực sự đáng giá thêm 10 đô la.
Do đó, mặc dù thí nghiệm camera này bán được vài chục nghìn chiếc, nó không phải là kinh doanh chính của chúng tôi. Nhưng thí nghiệm này cho thấy ít nhất hiện tại, bảo vệ quyền riêng tư không phải là mối quan tâm lớn của người dùng IoT.
Rồi chúng tôi bắt đầu thí nghiệm thứ hai và ra mắt sản phẩm "Pebble Tracker". Đây là một thiết bị GPS nhỏ mã nguồn mở, kèm theo một số cảm biến khác, có thể theo dõi tốc độ, hướng, chất lượng không khí, độ ẩm, ánh sáng, v.v.
Chúng tôi cam kết thiết bị này có thể dùng cho DePIN và cũng để khai thác token, nên đưa sản phẩm lên CrowdSupply, trang gây quỹ phần cứng lớn nhất ở Mỹ.
Chỉ trong hai tuần, chúng tôi bán được 2000 thiết bị và thu về 200.000 đô la doanh thu. Thực ra tiền không phải là mối quan tâm chính, nhưng điều này cho chúng tôi một cái nhìn sâu sắc. Chúng tôi nhận ra người dùng thực sự quan tâm điều gì: họ muốn đóng góp dữ liệu bằng cách mua thiết bị này và nhận lại lợi nhuận khai thác.
Khái niệm thu nhập thụ động rất hấp dẫn người dùng.
Lúc đó, Helium cũng làm rất tốt, bán thiết bị để xây dựng mạng LoraWAN. Cũng có các công ty khác đề xuất ý tưởng tương tự, như Hi-Fi của Borderless và Proof of Physical Word của Multicoin, đều là những khái niệm tương tự.
Chúng tôi nghĩ khái niệm này nên gọi là "MachineFi", vì "Machine" mang tính thực tiễn, cộng với hệ thống DeFi (tài chính phân tán). Vậy nên, chúng tôi gọi là "MachineFi", hiện là định nghĩa ngành của DePIN.
Điều này thực sự đặt nền móng cho công việc của chúng tôi trong vài năm tiếp theo, và chúng tôi tiếp tục đi theo hướng này.
TechFlow: Thời điểm đó với DePIN, điểm đau trong Công nghệ MachineFi hiện tại là gì?
Raullen: Chúng tôi đã thăm nhiều dự án DePIN và thấy có nhiều điểm đau, vì DePIN không giống DeFi.
DeFi tương đối đơn giản. Với DeFi, một nhà phát triển, thậm chí còn khá mới, có thể fork hợp đồng như Compound hoặc Uniswap, chỉnh sửa vài điểm, làm front-end rồi ra mắt dự án, rất đơn giản. Vì vậy, nhiều đổi mới đã xuất hiện trong DeFi.
Tuy nhiên, với DePIN, tình hình khá thách thức. Bạn cần thiết bị phần cứng, công nghệ truyền thông, blockchain, ứng dụng di động, v.v., tất cả đều phức tạp. Trừ khi bạn huy động được số vốn lớn và tập hợp đội ngũ giỏi, khó tạo ra dự án thỏa mãn.
Vì vậy, chúng tôi tin một mắt xích quan trọng còn thiếu là làm sao để dữ liệu, khi vào hệ thống và được tính toán, tạo ra một bằng chứng. Bằng chứng này sau đó được cung cấp cho hợp đồng thông minh, khiến hợp đồng thực hiện một hành động, như thưởng token hoặc NFT cho người dùng.
Mắt xích này rất thiếu. Do đó, chúng tôi quyết định xây dựng hạ tầng, Infra, để hỗ trợ các nhà phát triển DePIN. Nếu họ thành công, chúng tôi cũng thành công. Đó là suy nghĩ của tôi.
Từ 2021, chúng tôi bắt đầu phát triển dự án W3bStream.
Hiện tại, W3bStream đã hoặc đang hợp tác với hàng chục dự án DePIN, cung cấp hỗ trợ hạ tầng giúp họ thành công và mở rộng hơn. Đây là hướng phát triển của IoTeX từ quá khứ đến hiện tại và tương lai.
Trong tương lai, chúng tôi hy vọng W3bStream trở thành tiêu chuẩn cho toàn ngành.
Với tất cả nhà phát triển tham gia lĩnh vực DePIN, bạn có thể thấy số dự án liên quan DePIN không nhiều, khoảng hai mươi đến ba mươi hoặc tối đa năm mươi. Nhưng tôi hy vọng nếu chúng tôi làm tốt, hàng trăm dự án DePIN tương tự sẽ xuất hiện trong tương lai.
Lý Tưởng, Tình Trạng Hiện Tại và Chiến Lược Thu Hút Người Dùng của Lĩnh Vực DePIN
TechFlow: Phần lớn mọi người có thể chưa quen với khái niệm DePIN. Không có động lực alpha, ít người tìm hiểu IoTeX làm gì. Vậy tại sao ông chọn làm nhà sáng lập dự án DePIN có ngưỡng cao, và có khó khăn gì khi khởi nghiệp IoTeX không?
Raullen: Mục tiêu của tôi và hai đồng sáng lập khác là làm điều gì đó thay đổi thế giới. Chúng tôi muốn làm cho thế giới tốt đẹp hơn: DePIN và công nghệ phân tán có thể là điểm khởi đầu rất tốt.
Nếu chúng ta thực sự hiện thực hóa Uber hoặc Airbnb phân tán, hoặc mạng 5G phân tán, hay các mạng máy móc tương tự, giúp mọi người sống hạnh phúc hơn, thì rất ý nghĩa. Ví dụ, đi taxi, chi phí có thể giảm 50%; hoặc thuê nhà trên Airbnb, chi phí dùng điện thoại cũng giảm 50%.
Kinh nghiệm trước đây tại Uber giúp tôi hiểu sâu vì sao công ty như Uber có chi phí cao. Thực ra, phần lớn công việc xoay quanh tối ưu hóa kết nối tài xế và khách, lập kế hoạch tuyến đường, kiểm soát rủi ro, v.v.
Một ví dụ khác là các công ty viễn thông. Họ phải xây dựng trạm 5G, rồi phải cử người bảo trì. Đây là chi phí lớn, nhưng chi phí này có thể phân bổ cho mọi người.
Ví dụ, nếu bạn là cá nhân chịu trách nhiệm vận hành và bảo trì trạm 5G, bạn sẽ có động lực mạnh mẽ làm tốt, vì tiền bạn kiếm được là của bạn. Mô hình chi phí thấp và hiệu quả này sẽ phân bổ tài nguyên tốt hơn, giảm lãng phí, và người tiêu dùng được hưởng giá tốt hơn.
Nếu mạng DePIN thành công, nó sẽ có tác động sâu rộng đến toàn xã hội loài người.
Thực ra, tôi nghĩ từ góc nhìn công chúng, DePIN giống như Kinh tế Chia sẻ 2.0. Đây thực sự là cải cách sâu sắc hơn của kinh tế chia sẻ.
TechFlow: Quay lại thực tế từ lý tưởng, hiện có bao nhiêu nhà sản xuất phần cứng DePIN đang hoạt động?
Raullen: Cấu trúc thị trường ngành DePIN như sau:
- Đầu tiên, có nhu cầu, như công nghệ 5G, lưu trữ năng lượng hoặc pin mặt trời, v.v.
- Sau đó, một dự án DePIN xuất hiện, kết nối cung cầu qua token hoặc các phương thức khác. Ví dụ, bạn sở hữu pin mặt trời, tạo ra điện, tôi cần điện, như điều hòa cần nguồn, thì cơ chế kết nối sẽ liên kết chúng ta.
- Tiếp theo, nhà cung cấp bên thứ ba tham gia. Công ty này sản xuất pin mặt trời, có thể hợp tác với dự án hoặc tự sản xuất, cung cấp pin mặt trời cho chúng ta.
- Cùng lúc, có thể có bên thứ tư tham gia thị trường, chuyên bán phần cứng.
Đây là mô hình phổ biến chúng tôi thấy.
TechFlow: Hiện tại, chúng tôi thấy nhiều thách thức ở phía cầu. Ví dụ, nhiều người chưa thực sự tiếp xúc Crypto, hoặc hạ tầng Crypto hiện tại chưa theo kịp, ví thông minh chưa thật sự thông minh.
Raullen: Thực ra không cần quá lo lắng. Tôi dùng phép ẩn dụ, Crypto giống như lithium trong pin lithium. Ví dụ, khi bạn lái Tesla, bạn không cần hiểu lithium hoạt động thế nào bên trong. Bạn chỉ cần lái xe. Khi hết pin, bạn sạc, khi sạc xong, tiếp tục lái. Chỉ vậy thôi.
Tôi nghĩ DePIN cuối cùng có thể thể hiện theo dạng này, được ẩn trong một lớp của toàn bộ ngăn xếp công nghệ. Và với đa số người dùng phổ thông, có thể có vài lớp ở giữa họ không cần nhận biết.
Giống ví dụ tôi nói về mua điện, người dùng phổ thông có thể không hiểu Crypto là gì. Nhưng họ chỉ cần trả hóa đơn điện hàng tháng, và cảm nhận là hóa đơn điện rẻ hơn.
Chỉ vậy thôi, họ không cần tìm hiểu token vận hành ra sao, hay do công ty nào phát hành. Những điều này không liên quan với người dùng phổ thông.
Thiết kế như vậy thực sự có lợi cho việc thúc đẩy và phổ cập ngành DePIN, vì nó đơn giản hóa mức độ nhận thức và tương tác của người dùng, làm cho toàn bộ quá trình thân thiện và dễ sử dụng hơn.
TechFlow: Hiện tại, hạ tầng IT phi tập trung nào trưởng thành nhất?
Raullen: Tôi nghĩ trong ngành DePIN, IoTeX và Helium là đại diện khá tiên tiến, nhưng định vị của chúng tôi không hoàn toàn giống nhau. Helium tập trung vào các lĩnh vực dọc. Họ tạo ra mạng LoRaWAN, một loại mạng không dây phủ sóng rộng—một trạm có thể phủ sóng hàng chục km. Nhưng nhược điểm là rất chậm, không đáp ứng nhu cầu smartphone hiện nay.
Họ có ứng dụng trong một số lĩnh vực như nông nghiệp và công nghiệp, nhưng các cảm biến này mang rất ít dữ liệu. Họ làm tốt phía cung, triển khai khoảng vài trăm nghìn thiết bị, chủ yếu ở Mỹ và một số ở Trung Quốc, nhưng phía cầu chưa phát triển tốt. Tức là người dùng cuối chưa đủ nhu cầu để hỗ trợ mạng, nên họ thất bại ở khía cạnh này.
Sau đó, họ bắt đầu chuyển sang dự án thứ hai là 5G. Tất nhiên, ai cũng dùng điện thoại, nên 5G không gặp nhiều thách thức phía cầu. Nhưng vẫn còn thách thức phía cung, như xây dựng trạm 5G. Bạn không thể chỉ mua thiết bị đặt trong nhà vì cần lắp trên mái và kết nối mạng tốc độ cao, v.v.
So với đó, triết lý của chúng tôi và Helium không hoàn toàn giống nhau. Họ chú trọng sâu vào kết nối không dây.
Tôi cá nhân nghĩ chúng ta nên chú trọng xây dựng hạ tầng và hạ thấp rào cản cho nhà phát triển, để nhiều người tham gia, thử các hướng hoặc ý tưởng khác nhau, và cuối cùng, có thể xuất hiện những đổi mới đột phá.
Trong thời đại hiện nay, chúng ta khó đoán đổi mới tương lai sẽ ra sao. Giống như hợp đồng thông minh. Trước khi có hợp đồng thông minh, khó tưởng tượng nó dùng cho DeFi, thị trường dự đoán, v.v.
Tôi tin đổi mới sẽ xuất hiện, và việc chúng ta làm là hạ thấp rào cản đổi mới. Giống như DeFi là ví dụ tốt. Có thể có hàng chục hoặc hàng trăm nghìn ứng dụng DeFi trên thế giới, có ứng dụng nghiêm túc, có ứng dụng cơ bản. Nhưng chỉ cần số lượng đủ lớn, sẽ có dự án tốt xuất hiện.
Vấn đề của ngành DePIN là số lượng dự án quá nhỏ, chỉ khoảng bảy mươi hoặc tám mươi, chưa đến một trăm, nên khó có dự án thành công nổi bật. Vì vậy, mục tiêu của chúng tôi là thúc đẩy phát triển ngành và để nhiều đổi mới xuất hiện.
TechFlow: Cách hợp tác tốt nhất với IoTeX là gì?
Raullen: Infra của chúng tôi hiện có phiên bản đầu tiên, khá hoàn chỉnh. Nhưng giờ chúng tôi tương tác nhiều hơn với nhà phát triển, trao đổi với builder, founder và doanh nhân trong ngành DePIN.
Chúng tôi thảo luận nhiều vấn đề với họ. Ví dụ, hỏi ý kiến hoặc đề xuất về Infra của chúng tôi? Họ cần tính năng gì? Điểm đau hiện tại là gì? Chúng tôi có thể giúp gì? Có cần thêm tính năng nào không, v.v.
Việc tương tác này giúp chúng tôi hiểu rõ hơn nhu cầu của họ và giúp họ sử dụng Infra tốt hơn, để dự án vận hành trơn tru.
Qua giao tiếp với nhà phát triển, chúng tôi liên tục tối ưu Infra để đáp ứng nhu cầu. Chúng tôi cũng hy vọng qua tương tác này, nhiều nhà phát triển được truyền cảm hứng tham gia, thúc đẩy phát triển ngành DePIN tốt hơn.
Mục tiêu là cung cấp nền tảng xuất sắc cho nhà phát triển, để họ dễ dàng xây dựng và phát triển dự án. Nhờ đó, toàn ngành DePIN phát triển mạnh.
TechFlow: Như đã nói, chúng ta cần khoảnh khắc "Tipping Point" để nhiều người biết đến DePIN. Vậy hiện có sản phẩm phần cứng phi tập trung nào người dùng có thể tiếp cận để tạo thu nhập thụ động?
Raullen: Hiện có khá nhiều dự án, thuộc các lĩnh vực khác nhau, bao gồm mạng lưu trữ máy chủ truyền thống và mạng GPU.
Cũng có loại dự án mạng cảm biến, ví dụ cung cấp dịch vụ thu thập dữ liệu thời tiết địa phương, cho phép người dùng đặt thiết bị trong sân nhà, thu thập dữ liệu thời tiết và kiếm tiền từ dữ liệu đó.
Có dự án như DIMO, kiếm tiền từ dữ liệu thu thập xe cộ. Có dự án xử lý dữ liệu nhạy cảm, như Dashcam, họ tạo chế độ xem đường phố khi hoạt động, thu thập thông tin và cung cấp dữ liệu địa chỉ cho người dùng, cũng là điểm ứng dụng.
Thêm nữa, có dự án chủ yếu liên quan kết nối không dây, như Helium Wifi Maps và công ty cung cấp dịch vụ hiệu chỉnh GPS.
Dịch vụ hiệu chỉnh GPS là thị trường khá ngách nhưng ý nghĩa. Nó giải quyết vấn đề tín hiệu GPS có thể không chính xác khi nhận tín hiệu vệ tinh, đặc biệt khi trời mây, u ám hoặc chạng vạng, có hiện tượng khúc xạ và phản xạ tín hiệu. Các công ty này sẽ đặt trạm trên mái nhà, hiệu chỉnh tín hiệu GPS, rồi cho điện thoại nhận vị trí chính xác hơn qua tín hiệu bù, đây thực sự là lĩnh vực ứng dụng thú vị.
TechFlow: Từ góc độ dự án, IoTeX giúp họ chuyển từ dự án kiểu Web 2.5 sang Web3 thế nào? Một số dự án vẫn dùng server tập trung để xây sản phẩm, nhiều quỹ đầu tư Web3 hỏi làm sao phi tập trung khi đánh giá dự án.
Raullen: Vấn đề bạn nêu rất thú vị. Chúng tôi nhận thấy tình huống tương tự khi trao đổi với nhiều dự án.
Lớp trung gian đóng vai trò quan trọng trong kiến trúc hệ thống: kết nối nhiều thiết bị hoặc dữ liệu rồi thực hiện tính toán. Vì dữ liệu không thể trực tiếp đưa lên chuỗi, cần nơi trung gian tính toán và thu kết quả, như Proof of Coverage (POC) của Helium hay lộ trình lái xe của DIMO, v.v. Kết quả này cuối cùng được đưa lên chuỗi, kích hoạt token hoặc NFT.
Khi dự án blockchain mới bắt đầu, xây middleware tập trung đơn giản có thể được, vì mục tiêu chính là xác nhận ý tưởng (POC) và tạo mẫu thử. Nhưng khi muốn đẩy ra thị trường, trình diễn với nhà đầu tư, holder token và nhiều người dùng, middleware này sẽ trở thành nút thắt. Bởi không ai tin hoàn toàn kết quả tính toán do middleware cung cấp.
Bạn đúng, tại sao họ tin kết quả trung gian này đúng? Có thiên vị không? Ở điểm này, tính minh bạch, phi tập trung và độ tin cậy rất quan trọng.
Đó là lý do chúng tôi nghĩ W3bstream có thể đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực này. Chúng tôi đảm bảo tính minh bạch, độ tin cậy và phi tập trung của quá trình tính toán trung gian, giúp dự án giải quyết vấn đề này và ứng dụng logic tính toán tốt hơn.
Tầm Quan Trọng của ZK trong DePIN
TechFlow: DePIN dùng một số công nghệ ZK, ông nhìn nhận vai trò của ZK thế nào?
Raullen: Thực hiện tính toán ngoài chuỗi không khó – bạn có thể viết chương trình. Nhưng thách thức là tạo Bằng chứng Không Kiến Thức (ZK proof), gửi kèm kết quả tính toán lên hợp đồng thông minh. Hợp đồng phải xác minh kết quả tính toán có đúng như bạn tuyên bố không. Đây là quá trình khá phức tạp.
Chìa khóa là đảm bảo tính minh bạch và khả năng xác minh của tính toán vì niềm tin blockchain dựa trên xác minh. Hệ thống chỉ được tin tưởng bởi nhà đầu tư, holder token và người dùng nếu hợp đồng thông minh xác minh đúng kết quả và đảm bảo không gian lận hay sửa đổi.
Vì vậy, đảm bảo tính minh bạch và xác minh tính toán ngoài chuỗi trong trường hợp này là nhiệm vụ quan trọng, chính là mục tiêu dự án W3bStream của chúng tôi. Mục tiêu là xây dựng middleware đáng tin cậy, đảm bảo quá trình tính toán ngoài chuỗi minh bạch, an toàn và tin cậy. Chúng tôi hỗ trợ dự án để logic tính toán được ứng dụng rộng rãi hơn.
TechFlow: Trong lĩnh vực DePIN nền tảng, ông nghĩ gì về ứng dụng ZK trong bảo mật riêng tư?
Raullen:
Vitalik Buterin gần đây viết bài về ba hướng chiến lược của Ethereum, gồm Account Abstraction (AA), bảo mật riêng tư và tiến hóa công nghệ.
Mỗi hướng có mục đích riêng.
Mục tiêu của AA là thu hút người dùng tốt hơn, đặc biệt tổ chức, vì phương thức xác thực của tổ chức khác nhiều so với người dùng bình thường. Tổ chức có hệ thống xác thực phức tạp, AA nhằm quản lý các xác thực này.
Hướng bảo mật riêng tư tập trung vào bảo vệ quyền riêng tư quỹ trên chuỗi Ethereum. Giống như ngân hàng lớn, nếu bạn gửi nhiều tiền, bạn không muốn mọi người thấy chuyển động quỹ của bạn.
Vậy nên, tôi nghĩ hướng bảo mật riêng tư có thể khó trong ngắn hạn, đặc biệt dưới áp lực quản lý. Nhưng dài hạn, hướng này có giá trị toàn diện. Tuy nhiên, có nhiều thách thức trong triển khai bảo mật riêng tư, một số dự án cần viết ngôn ngữ hợp đồng thông minh riêng để viết hợp đồng ZK.
Hướng thứ ba, Layer 2, chủ yếu tập trung cách sử dụng quỹ, ví dụ thực hiện DePIN, DeFi hoặc Gaming trên Layer 2. Tôi nghĩ logic Ethereum là lập kế hoạch phát triển theo TVL (Tổng Giá Trị Khoá).
Hạn Chế của AI Phi Tập Trung
TechFlow: Với các founder Web3 và AI, họ cho rằng hiệu quả khởi nghiệp rất quan trọng. Nhưng trải nghiệm hiện tại với lưu trữ phi tập trung chưa tốt. Ông nghĩ thế nào về kết hợp phi tập trung và tập trung để cải thiện hiệu quả ứng dụng?
Raullen: Thực ra có một nhánh nhỏ trong DePIN tập trung vào tính toán phi tập trung, như mạng GPU phi tập trung và lưu trữ phi tập trung, v.v.
Tôi nghĩ với AI, đặc biệt khi bạn muốn huấn luyện hoặc suy luận mô hình, suy luận cần ít tính toán hơn, nhưng huấn luyện mô hình khá phức tạp.
Giai đoạn cần nhiều tài nguyên GPU nhất là huấn luyện mô hình, đặc biệt giai đoạn tiền huấn luyện. Giai đoạn này không chỉ cần nhiều công suất tính toán mà còn băng thông cao và giao tiếp giữa các GPU.
Thực hiện mạng phi tập trung như vậy rất khó vì bạn tưởng tượng nếu đặt GPU ở nhà bạn và người khác cũng vậy, giao tiếp giữa hai thiết bị này sẽ rất chậm. Tuy nhiên, một số ứng dụng có thể làm được, như tinh chỉnh và triển khai mô hình nhỏ sau khi mô hình lớn đã được tiền huấn luyện. Điều đó có thể khả thi.
TechFlow: Vậy DePIN không phù hợp với ứng dụng cần xây dựng mô hình lớn riêng?
Raullen: Tôi nghĩ hiện khá thách thức. Ví dụ, nếu bạn muốn xây dựng mô hình như ChatGPT dùng GPU phi tập trung, tôi tin sẽ rất khó. Hơn nữa, chi phí có thể không rẻ hơn AWS nhiều.
Dữ Liệu = Điểm Khởi Đầu để DePIN Phục Vụ AI
TechFlow: Ông nghĩ DePIN đóng vai trò gì trong tích hợp AI và Crypto?
Raullen: Dữ liệu, công suất tính toán và năng lượng đều là lĩnh vực DePIN có thể phục vụ AI, và tất nhiên AI cũng có thể phục vụ DePIN.
Nhưng để DePIN phục vụ AI, so với công suất tính toán, dữ liệu có thể là điểm khởi đầu rất tốt. Lĩnh vực crypto và Web3 giỏi huy động vốn cộng đồng, như huy động dữ liệu, vốn, v.v.
Nếu mô hình AI của bạn cần dữ liệu cụ thể, ví dụ tốc độ động cơ loại xe cụ thể hoặc dữ liệu rất đặc thù khác, nhu cầu này có thể giao cho mạng DePIN hoàn thành, rồi kết quả được đưa lại cho mô hình AI để huấn luyện.
So với đó, vấn đề công suất tính toán phi tập trung có thể phức tạp hơn.
TechFlow: Trong suốt cuộc phỏng vấn, có thông tin quan trọng nào về IoTeX ông muốn khán giả hiểu không?
Raullen: Có, lấy IoTeX làm ví dụ, là dự án cũ, chúng tôi nhận ra trong lĩnh vực tiền mã hóa, người ta chú ý nhiều đến dự án mới, còn dự án cũ giá trị có thể không được quan tâm đủ.
Nhưng tôi muốn mọi người biết IoTeX liên tục tăng cường token, thúc đẩy dự án, và không ngừng khám phá hướng đi mới trên nền tảng ổn định của DePIN.
Chúng tôi đã trở thành dự án dẫn đầu trong lĩnh vực DePIN, và sẽ có nhiều dự án DePIN gia nhập IoTeX trong tương lai, đặc biệt trong việc triển khai hạ tầng.
Chúng tôi dự định hợp tác chặt chẽ với tất cả dự án DePIN, bao gồm nhà đầu tư và truyền thông, để cùng thúc đẩy phát triển lĩnh vực này. Mục tiêu là nâng cao phát triển lĩnh vực DePIN và làm cho thế giới tốt đẹp hơn.
Đọc thêm:
- https://messari.io/report/the-depin-sector-map
- https://iotex.io/
- https://w3bstream.com/